Każdy rodzic pragnie zapewnić swojemu dziecku najlepsze wychowanie i dobry start w dorosłe życie. Wyręczanie dziecka we wszystkich czynnościach „dla świętego spokoju” nie jest dobrym rozwiązaniem, gdyż w przyszłości może okazać się, że nasze dziecko będzie miało roszczeniowe i pretensjonalne podejście do życia.
W dynamicznie zmieniającym się świecie bardzo ważne jest nauczenie naszych pociech szacunku dla pracy i mądrego podejścia do pieniędzy. Niestety, bardzo często zdarza się, że rodzice nie uczą swoich dzieci jak mądrze zarządzać zgromadzonym kapitałem i tego jak mądrze wydawać zgromadzone przez lata pieniądze. Rodzi to w młodym człowieku złe nawyki finansowe: wygórowane wymagania i życie ponad stan, zamiłowanie do życia na kredyt, niezrozumienie stosunków pieniężnych w społeczeństwie i brak zrozumienia prostych zależności ekonomicznych działających w gospodarce.
Umiejętności finansowe, które dzieci mogą opanować jeszcze przed pójściem do szkoły, pomogą im uniknąć przykrych następstw zaniedbań ze strony rodziców wychowanych w konsumpcjonizmie. W tym artykule zebraliśmy podstawowe umiejętności finansowe jakie dzieci w różnym wieku mogą bardzo szybko opanować, przez co już od najmłodszych lat będą dużo lepiej przygotowane do wyzwań jakie stawia przed każdym dorosłym człowiekiem życie.
Dlaczego dzieci powinny rozwijać swoje umiejętności finansowe?
Celem rozwoju umiejętności finansowych jest pomoc dzieciom w tworzeniu przyszłej struktury gospodarczej państwa, w którym żyją i osiąganiu sukcesów materialnych w przyszłości. Dzieci uczą się, jak działa gospodarka, jak kształtowane są relacje w społeczeństwie i co to znaczy właściwy stosunek do pieniędzy.
Znajomość finansów pomaga dzieciom:
- w budowaniu poczucia świadomości, że pieniądze są niezbędnym dobrem, które pomaga spełniać marzenia;
- w zrozumieniu, że błędne zarządzanie pieniędzmi prowadzi do ubóstwa i zmniejszenia możliwości realizacji życiowych pragnień;
- dostrzegać wartość pieniądza poprzez jego prawidłowe wydatkowanie, oszczędzanie i inwestowanie;
- unikać niebezpiecznych sytuacji finansowych: zadłużenia, oszustw, piramid finansowych itp.
W zależności od wieku dziecka rodzice powinni podejmować stosowne kroki i uczyć je jaką wartość w ich życiu mają pieniądze. Fazy te można podzielić na wiek przedszkolny, szkoły podstawowej, szkoły średniej i okresu tuż przed uzyskaniem pełnoletności.
Fazy te w istocie są umowne i wchodzenie w poszczególne fazy rozwoju może odbywać się wcześniej lub później. Niektóre fazy mogą też się na siebie nakładać lub czasem w ogóle nie występować w rozwoju intelektualnym dziecka. Tak naprawdę to czy dziecko zacznie rozwijać swoje kompetencje finansowe zależy wyłącznie od woli i zaangażowania rodziców.
Wiek przedszkolny (3-5 lat): Wiedza finansowa dla dzieci w wieku przedszkolnym
W tym przedziale wiekowym konieczne jest zaszczepienie w dziecku zrozumienia czym są pieniądze jako dochód za wykonywaną pracę. Ważne jest, aby dziecko wiedziało, że rodzice pracują i dostają za swoją pracę wynagrodzenie. Tu zaczyna się kształtowanie umiejętności finansowych u dzieci. Warto pokazać dziecku jak i dlaczego pracujesz. Powiedz dziecku o swoich sukcesach w pracy lub nawet przyprowadź je do miejsca swojego zatrudnienia, aby pokazać mu, co robisz. Wyjaśnij mu, że pieniądze nie są jedyną miarą sukcesu w życiu. Pomoże to uniknąć obsesji dziecka na punkcie oszczędności, kieszonkowego i pieniądza jako dobra samego w sobie. Pokaż, że wykonujesz swoją pracę, jako swoją pasję, a praca daje Ci coś więcej niż pieniądze. Pokaż swojemu dziecku, że w wyniku rozwoju swoich pasji i zainteresowań, możesz robić to co lubisz, a wynagrodzenie za Twoją pracę jest tym dodatkowym czynnikiem, który pozwala Ci opłacać rachunki, jedzenie.
W tym okresie życia dziecka warto uczyć je poprzez zabawę. Wymyślaj gry z pieniędzmi. Pokaż dziecku monety i banknoty o różnych nominałach i nie bój się włączać ich do scenariusza codziennych zabaw. Gry poprzez naukę umiejętności finansowych rozwijają również zdolności motoryczne, uwagę, mowę, pamięć wzrokową, a także zwiększają zainteresowanie matematyką. Sortuj pieniądze według wartości nominalnej, koloru, rozmiaru. Wspólnie szukajcie wzorów – identycznych lub różnic w budowie monet i banknotów. Układajcie je w rzędzie lub rozsypane starajcie się ułożyć we wskazanym przez grę porządku, od najmniejszej wartości do największej i na odwrót.
Należy wspomóc dziecko w zrozumieniu świata finansowego poprzez dedykowane bajki i programy edukacyjne skierowane do najmłodszych. W filmach edukacyjnych na temat finansów dziecko dowiaduje się jak należy zachować się w sklepie, w banku czy na poczcie. Autorzy tych publikacji podkreślają, że dzieci należy uczyć ekonomii tak samo jak uczy się je geografii czy fizyki. Ekonomia daje bowiem narzędzia do zarządzania finansami osobistymi, otwiera możliwości osiągnięcia zawodowego sukcesu, ale przede wszystkim – pozwala na zrozumienie współczesnego świata.
Niezwykle ciekawą i interesującą zabawą, w której mogą brać udział rodzice i dzieci jest zabawa w sklep. Każdy z nas pamięta taką zabawę. Wystarczy zakupić dziecku zabawkową kasę fiskalną z sztucznymi pieniędzmi, aby w gronie innych dzieci nauczyć je kupowania, targowania się i umiejętności sprzedażowych. To próba prawdziwych zakupów. Nie trzeba używać kart bankomatowych do płacenia, gdyż dzieci powinny przyzwyczajać się do prawdziwych pieniędzy. Wystarczy, że ułożysz na stole różne produkty i przymocujesz do nich metki. Następnie zdecydujcie, kto będzie sprzedającym, a kto kupującym. Zadaniem pierwszego jest zebranie wymaganej kwoty za zakup i wydawanie reszty, a zadaniem drugiego jest przeliczenie otrzymanych produktów i sumy wydatków.
Wiek szkoły podstawowej (6-12 lat): Wiedza finansowa dla dzieci w wieku szkolnym
Uczenie dzieci umiejętności finansowych na tym etapie pomaga w komunikowaniu się z dorosłymi i kolegami z klasy. W szkole podstawowej dziecko powinno umieć robić zakupy i rozumieć, czym są i jak działają płatności kartą bankomatową. To ważne, przynajmniej przy kupowaniu obiadów w stołówce szkolnej. Możesz też dać swojemu dziecku skarbonkę, aby włożyło do niej swoje oszczędności. Skarbonka nauczy Twoją pociechę systematycznego oszczędzania i planowania wydatków. Zachęcaj też swoje dzieci do handlu z innymi dziećmi. Możesz je nauczyć, że za wykonaną pracę należy się sprawiedliwa zapłata. Twoje dzieci mogą pomagać znajomym z klasy przy odrabianiu lekcji, nauce języków obcych, matematyki. Naucz swoje dziecko, że za takie przysługi mogą otrzymać swoje pierwsze wynagrodzenie. Twoje dziecko może też sprzedawać książki znajomym, które już przeczytało lub podręczniki z poprzedniego roku. Możliwości nauki jest wiele.
Na tym etapie rozwoju dziecko zaczyna rozumieć, że każda rzecz ma swoją cenę. W klasach podstawowych zapoznaje się ono z zakupami w dużych sklepach i znaczeniem rachunku bankowego. Warto poprosić dziecko będąc w sklepie, aby zapłaciło przy kasie. Staraj się nie ulegać chwilowym pragnieniom dziecka podczas zakupów. Wyjaśnij, że rzeczy mają swoją cenę i dlaczego każda z nich kosztuje inaczej. Następnie sporządźcie wspólnie listę zachcianek i ustal, co musisz zrobić, aby je kupić. Stwórz też listę rzeczy, które musicie koniecznie kupić oraz listę zakupów mniej ważnych. Porozmawiaj ze swoim dzieckiem o ustalaniu priorytetów w wydatków i do czego one służą. Możesz też ustalić kamienie milowe dla swoich pociech. Na przykład: „Jeśli zakwalifikujesz się do udziału w Olimpiadzie Matematycznej, to w nagrodę zaczniemy kupować rzeczy z listy zachcianek. Dopiero gdy osiągniesz dany sukces możemy ci to kupić”. Najważniejsze, aby kamienie milowe nie były bardzo proste, np. wolno ulegać zachciankom dziecka tylko dlatego, że dobrze się uczy lub sprząta swój pokój. To są obowiązki, za które nie ma nagrody. Nagroda może zostać ustalona wyłącznie za osiągnięcia, które wymagają zwiększonego wysiłku intelektualnego ze strony dziecka. W przeciwnym razie Twoje dziecko, może zacząć Cię szantażować: „Jeżeli nie kupisz mi nowego komputera to nie będę sprzątał/a swojego pokoju.”
Należy zachęcać dzieci do czytania książek, które poruszają tematyką finansów. Ciekawą propozycją jest opowiadanie „Rozbita szyba” z książki „Ekonomia w jednej lekcji” H. Hazlitt’a. Cała książka w prosty sposób pokazuje wartość pieniądza, ale też skutki braku poszanowania dla pracy i wysiłku innych ludzi. Lektura w rewelacyjny sposób pokazuje wzajemne przenikanie się dziecięcych zabaw, psikusów i konsekwencji wynikających ze zdarzeń, które zna każde dziecko, a które wpływają na budżet domowy. Inną propozycją dla dzieci w wieku szkolnym jest książka „Finansiaki”, J. Chruścielewskiej. Książka ta pomoże Twojemu dziecku odkryć podstawowe pojęcia z dziedziny finansów oraz będzie świetnym przewodnikiem po nauce krytycznego myślenia i sztuce unikania pułapek finansowych. Jest to książka dla całej rodziny, dzięki której przeprowadzisz wspólnie z dziećmi ważne rozmowy na temat finansów. Warto też zainteresować dziecko pozycją Mądre Bogate Dziecko.
W tym wieku warto nauczyć dzieci wielu gier i zabaw, które rozwiną w nich pasję do liczb i planowania swoich działań:
- Orzeł czy reszka,
- Warcaby,
- Biznes po Polsku,
- Akcje i reakcje. Gra strategiczna,
- Monopoly – znana każdemu miłośnikowi gier planszowych.
Zwróć uwagę, że z czasem dzieci mogą przeżywać młodzieńczy bunt lub podpatrywać zachowania dorosłych, dlatego z czasem Twoje dzieci mogą na przykład chcieć zostać graczami giełdowymi, maklerami lub bankierami. Żadna książka lub gra nie wyzwala tyle dziecięcej kreatywności jak dobrze ukierunkowane pragnienia obrania własnej życiowej drogi. Inspiracją do rozwoju finansowej inteligencji i rozmów z dziećmi na temat pieniędzy może być też Twoje zainteresowanie na temat inwestowania. Pamiętaj, aby na stole zawsze oprócz najnowszego wydania telemagazynu były również pisma związane z tematyką finansową. Dzieci lubią podpatrywać działania rodziców, dlatego po jakimś czasie przekonasz się, że to najlepsza droga do nauczenia swojego dziecka inteligencji finansowej. Działajcie razem i rozmawiajcie o pieniądzach.
Jeżeli Twoje dziecko opanowało już umiejętność korzystania ze smartfonu lub tabletu to możesz już teraz wykorzystać ten fakt dla jego dobra.
Pobierz i zainstaluj aplikacje finansowe dla dzieci wspierane przez Ministerstwo Finansów RP czy NBP. Przy wsparciu Narodowego Banku Polskiego stworzono gry edukacyjne dla najmłodszych dzieci z klas 1-4. Gry dostępne są również na Androida/IOS lub bezpośrednio w przeglądarce komputerowej. Są tam dostępne takie gry jak: Liga Ochrony Rozwoju i profesor Wierutny, Strażnik Banknotów, Waluty świata czy Poszukiwacz Zaginionego banknotu. Gry zawierają przygody, podczas których dziecko musi rozwiązać zagadki dotyczące budżetu, banków, walut i biznesu. Podczas zabawy dzieci muszą rozwiązać różne ciekawe łamigłówki, testy oraz quizy. Zaletą aplikacji jest to, że rodzice mogą zarejestrować się jako mentorzy i tworzyć własne zadania.
Możesz także wziąć udział w lekcjach finansowych online sponsorowane przez instytucje bankowe np. finansiaki.pl. Jest to platforma internetowa, na której dostępny jest cały interaktywny kurs wiedzy finansowej dla uczniów szkół podstawowych. To kompleksowy program, scenariusze lekcji oraz pomoce naukowe, które tłumaczą czym są pieniądze, ich zarabianie, oszczędzanie czy bankowość dla dzieci, bazując na tym co dzieci wiedzą i myślą. Takie lekcje poprawiają umiejętności posługiwania się pieniędzmi, rozwiną samodzielność dziecka w kwestiach finansowych, zwiększą zainteresowanie nauką finansów oraz wprowadzą je w dostępne dla dzieci produkty bankowe i główne prawa rządzące obrotem pieniężnym.
